De eerste keer met muziek aan de slag in de klas, voor elke juf of meester een spannend moment! Juf Angela vertelt hoe ze daarmee omging.
Angela geeft les op een Integraal Kind Centrum (IKC) in de Utrechtse wijk Lombok. Wat deze wijk kenmerkt, is enerzijds het multiculturele karakter ervan en anderzijds het hoog ‘yuppen-gehalte’, dit in een verhouding van ca 50-50. Deze verhouding zie je ook terug in de schoolpopulatie van zo’n 120 kinderen. Angela heeft geen specifieke muziekopleiding gevolgd maar geeft wel met veel succes muziekles in verschillende groepen. Dat doet ze ook na schooltijd met kinderen die dat willen. Belangrijk succesfactor is dat voor Angela het samen muziek maken gelijk staat aan samen plezier maken. Daarbij wordt ze geholpen door de opzet van het IKC waar kinderen terecht kunnen vanaf hun geboorte (opvang) tot 12 jaar (uitstroom naar VO), dus zowel in- als buitenschools. Alle kinderen zijn gekend door alle medewerkers van het IKC-team en er zijn goede overdrachten. Angela kent de kinderen goed en zij houdt daar rekening mee. Dus ook haar motto is: kijk naar de mogelijkheden van het kind en geef elk kind een rol die bij hem of haar past. Angela maakt gebruik van een lesmethode omdat die houvast biedt: voor de verschillende niveau’s zijn heldere leerdoelstellingen geformuleerd waar je aan kunt werken.
Een kind heeft het meeste baat bij ‘passende inclusie’. Dus: kijk naar het kind en geef het een rol die past binnen de groep waar het deel van uitmaakt. Dit alles binnen een context waar er ook voldoende aandacht en middelen zijn voor het kind. Muziek maken op de basisschool gaat niet over talentontwikkeling alleen maar om het samen beleven, het samen (of alleen) kunnen en durven uiten van (in meer of mindere mate) gecontroleerde emoties. Met de juiste attitude van de docent kan het een kwetsbaar kind juist zelfvertrouwen geven. Zo vermindert samen muziek maken kansenongelijkheid. Lees hier het hele interview met Angela.
Kun je een toelichting geven op wat voor een soort school je werkt?
We zijn een reguliere kleine basisschool, van elke groep 1. We hebben een gemengde populatie, 50-50 niet Nederlands. Sinds kort zijn we een Integraal Kindcentrum. We hebben een school van 0 – 12 jaar. Talentontwikkeling is belangrijk. Samen met Marit geven we muzieklessen die vallen onder het project “Talent centraal”.
Wat is je rol binnen het muziekonderwijs op school?
Ik ben groepsleerkracht en zet muziek in als middel om kinderen beter te laten presteren. In de klas zorgt muziek ervoor dat de spanningsboog van kinderen vergroot wordt. Hierdoor gaan kinderen beter presteren op de onderdelen rekenen en taal. Daarnaast betrek ik ouders bij de school en hun kinderen door ook samen met hen muziek te beleven. Ik gebruik de achtergronden van de kinderen en zet mijn eigen achtergrond daarnaast. Juist de talen van de kinderen gebruiken om te zorgen dat je ze in een veilige setting iets kan leren.
Wat is de status van muziekonderwijs op de school?
Tijdens de talent centraal vaste uren in de week komt muziek aanbod. We zingen niet alleen maar hier op school. We bespelen ook instrumenten, componeren zelf, luisteren naar verschillende vormen muziek, zoals operamuziek/ luisteren naar liedjes uit een andere taal en bewegen op muziek. Tijdens de cito in groep hebben we tussendoor een Energizer gedaan waarin we pepernoten gebruiken en actief zingen. Even wat ritmes op de tafel tikken en je hebt weer energie om door te gaan. Je hebt niet veel nodig.
Op school creëren wij een verlengde schooldag. Bij de naschoolse activiteiten kunnen de kinderen zich aanmelden zodat ze niet buiten rond hangen maar binnen school dans/muziekles kunnen krijgen. Ouders nodigen we uit voor de presentatie. Een van de leden van Kensington geeft muziekles. We zijn een schoolband vanuit ouders gestart waarin ouders, leerkrachten en kinderen zitten. Een keer per jaar nodigen we ouders uit om hun talenten te laten zien.
In hoeverre is een gespecialiseerde muziekdocent van belang voor het muziekonderwijs op je school?
Voorheen hadden we wel muziekdocenten, nadeel is dat ze niet vast op school zijn. Je miste de connectie met de leerlingen. Je moet een band opbouwen en als je een keer in de week aan komt waaien werkt dat niet. Ik mis de expertise. Het zou lekker zijn als er iemand is die je kan ondersteunen met bijvoorbeeld het eigen gemaakte afscheidslied.
Wat betekent dit voor de rol van groepsleerkrachten op het gebied van muziekonderwijs in je school?
Elke week zetten we ook de talenten van de leerkrachten in. Andere leerkrachten zijn goed in beeldend of techniek. Om de drie weken hebben de kinderen een andere project op een vast tijdstip. De leerkrachten komen zo ook in de andere klassen. Leerkrachten vinden muziek spannend en daarom is Angela er om de leerkrachten te begeleiden en verschillende werkvormen aan te bieden en daarmee de leerkracht te helpen om ook bijvoorbeeld te gaan zingen met de kinderen.
Welke tip kun je een muziekschool meegeven over het werken met kinderen op je school?
Kom met muziekinstrumenten naar deze kinderen toe. Kinderen hebben nog nooit gezien hoe een trompet er in het echt uitziet en ga de samenwerking met de muziekschool aan. Wij hebben verschillende muziekinstrumenten langs laten komen via onze plaatselijke muziekschool. Wij zijn naar het theater in de buurt geweest om de wereld waarin ze normaal zitten te vergroten. Ouders hebben geen geld en spreken de taal niet. Sommige kinderen komen nergens.
Welke tips geef je om binnen een school met diverse nationaliteiten te werken binnen het muziekonderwijs?
Ik houd rekening met de kinderen met een geloofsovertuiging. Als een kind zegt dat hij geen liedjes mag zingen dan respecteer ik dat. Onze kinderen hangen op straat en komen vaak met liedjes die ze willen zingen. De kinderen denken dat dat de wereld is. Ik heb geleerd dat ik pedagogisch moet kijken of het geschikt is om te zingen. Als het niet geschikt is om te zingen gaan we luisteren naar de tekst en hebben we bedacht wat de woorden betekenen en zijn het gesprek aangegaan waarom mag je dit wel of niet zeggen.
Wat maakt muziekonderwijs op jouw school volgens jou anders dan op ander regulier onderwijs?
Op onze school kun je door de samenstelling 50-50 van elkaar leren. We hebben naar een Turks lied geluisterd. We draaien de rollen om en het kind mag vertellen wat de betekenis is van de tekst. Met rekenen is het kind niet sterk maar nu voelt hij zicht sterk. Het kind voelt zich speciaal en het geeft trots “Ik kan mijn wereld delen met jullie”. De Turks liedjes waarmee ze komen gaan vaak over liefde en worden gespeeld op bruiloften.
Hoe draagt structureel muziekonderwijs volgens jou concreet bij aan kansengelijkheid en talentontwikkeling?
Als wij op school niet alle componenten van muziek aanbieden dan komen de kinderen hier niet mee in aanraking omdat het thuis er niet is. Kinderen komen in aanraking met rappen en dit kan inspiratie zijn en de wereld voor ze openen. Als je niet goed bent in basisvakken kun je hier je ei in kwijt.
Wat zijn daarvoor essentiële randvoorwaarden c.q. succesfactoren?
Passie is nodig voor de doelgroep. Een goede methode geeft een houd vast en zelfvertrouwen. Wij gebruiken 123zing. We zijn met weinig begonnen en hebben inmiddels instrumenten aangeschaft en zo bouwen we uit. De leerlijn zijn we samen gaan ontwikkelen.
Hoe draagt structureel muziekonderwijs volgens jou concreet bij aan maatschappelijke inclusie van kinderen uit je school?
Van elkaar leren, meer leren over de maatschappij. Wat is er buiten mijn flat? De school kun je dingen laten zien en dit faciliteren. Een moeder op school kan geen dansles betalen dus de directeur betaald de rekening. Alles is mogelijk. We zijn niet alleen juf maar buiten de school kunnen we ook meegaan. Een van de andere juffen, Marit is nieuwe spullen voor de middelbare school gaan kopen samen met een kind. Wij komen bij de mensen thuis op oudergesprek. Dit draagt allemaal bij aan maatschappelijke inclusie. IK ben trots waar ik werk, het is een kleine maatschappij in één. Ons kent ons. Samenwerking met winkeliers om vlaggen te ontwerpen. We gaan naar de molen in de wijk en werken samen met andere scholen. We zijn een maatschappij binnen de wijk.
Hoe ziet de muzikale ontwikkeling van kinderen eruit nadat ze het speciaal onderwijs hebben verlaten, zoals richting dagbesteding, arbeidsmarkt of een vorm van vervolgonderwijs?
De kinderen zijn met alle componenten van muziek in aanraking gekomen door de leerlijn die we volgen. Ze hebben muziek gemaakt, geluisterd, gecomponeerd en hebben veel bewogen. Dit vinden we als school belangrijk. Boodschap aan de zaal: Muziek staat op je programma dus doe het. Geen schaamte.