Kun je een toelichting geven op wat voor een soort school je werkt?
De Rungraaf in Eindhoven is een cluster 4 school en biedt speciaal onderwijs aan leerlingen in de basisschoolleeftijd. De Rungraaf besteedt extra aandacht aan het leren omgaan met anderen en het ontwikkelen van hun sociaal-emotionele vaardigheden. Op deze nieuwbouwlocatie zijn twee scholen gevestigd. De Rungraaf (so) en de Korenaar (vso) met 600 kinderen. Op de Rungraaf is maandag 21 november de NOS langs geweest om een reportage te maken van de muziekles. De muziekdocent heeft een speciaal muzieklokaal waar ook een silent disco kan plaatsvinden. De kinderen maken kennis met keyboard en allerlei andere instrumenten. Op de Rungraaf zijn meerdere muziekspecialisten opgeleid. De school straalt muziek uit en heeft een muzieklokaal.
> Kijk hier de reportage van het NOS journaal van muziekles op de Rungraaf. Het fragment start op 5.13 minuut.
Waarom vind je de extra aandacht voor muziek binnen het speciaal onderwijs belangrijk?
Muziek is een vak. Met de inzet van NPO gelden is het makkelijker om een muziekdocent in te huren. De Rungraaf wil muziek structureel in het onderwijs verankerd krijgen. Het opent een andere mindset en helpt bij het lerarentekort. Het is opletten dat het speciaal onderwijs niet vergeten wordt. Muziek binnen het speciaal onderwijs is extra belangrijk omdat mijn kinderen vaak bezet zijn in hun hoofd. Ze hebben bepaalde interne problemen met een bepaalde diagnose of komen uit multi-problem gezinnen. Mijn kinderen zitten in de benadeelde sfeer, hun hoofd zit vol met problemen. Binnen het speciaal onderwijs heeft 60-75% van de kinderen te maken met een ingrijp in de jeugdervaring zoals seksueel misbruik, psychisch misbruik. Binnen het regulier onderwijs is dat veel minder ongeveer 10%. Dit zijn heftige gebeurtenissen die invloed hebben op het leven. Je bent op zoek naar zingeving. Muziek opent een andere kanaal, een ander hersenhelft wat deze kinderen zo nodig hebben. Alle kinderen nemen hun eigen rugzak mee in meer of mindere mate beïnvloed dat je ontwikkeling en zo iets als muziek bied je de kans om in contact te komen met andere.
Wat is je rol binnen het muziekonderwijs op school?
Als directeur ben ik vooral faciliterend. Ik zorg dat de muziekspullen, instrumenten en leermiddelen zijn. Binnen de Aloysius stichting is het beleid 'Op zoek gaan naar wat kan ik en wat wil ik?' We pakken dit breed op met sport, bewegen, kunst en muziek. Je wilt als school het aanbod bieden waardoor een kind kan ontdekken. Ik draag het beleid uit, deel succesverhalen en wil toe werken naar een Rijke schooldag. Middelen voor muziek staan in de begroting en de muziekdocent wordt gefinancierd vanuit de NPO-middelen voor meerdere jaren. Wij hebben al veel muziek op school maar mijn wens is om het muziekonderwijs nog structureler te maken en dit is goed plannen en je team meekrijgen. De muziekdocent is daar een mooie aanjager in. Via de Aloysius stichting waar onze school onder valt willen we meer werken met een poule van muziekvakdocenten.
Muziek doet altijd iets met je. Ik ben blij dat we met deze muzieklessen zijn begonnen, en wil anderen ook zover krijgen dat ze er iets mee gaan doen. Of je nu muzikaal bent of niet. Je kunt best iets over een orkest vertellen of een viool laten zien. Er is zoveel meer dan rekenen en taal, dat wil ik meer tussen de oren krijgen. Muziek doet namelijk altijd iets met je. Laatst speelde ik een stukje gitaar op een school. Een kind kwam meteen bij mij zitten en zei “ah, daar word ik helemaal rustig van in mijn hoofd.
Wat is de status van muziekonderwijs op de school?
De Rungraaf heeft veel instrumenten op school, doordat je ze hebt kunnen de kinderen uitproberen en ontdekken dat ze toevallig heel goed zijn in drum. De instrumenten staan in ons muzieklokaal waar ook een hoop techniek staat zoals mengpanelen en een green screen.
De muziekdocent komt 1x in de week muziekles geven. Tijdens de pauze gaan de kinderen begeleid spelen. Kinderen zijn opgedeeld in shifts en kunnen van alles kiezen. In de speelzaal kun je tijdens de pauze met de muziekdocent muziekactiviteiten doen. De schoolband heeft opgetreden tijdens de kinderboekenweek. In het team hebben we muzikanten en hebben ze een rap gemaakt. Drummers zijn langs gekomen voor een drumworkshop. Met de komst van Jeroen, de muziekdocent wil ik toewerken naar een open podium waar je een hapje, drankje krijgt, Ouders nodigen we uit om mee te spelen en op te treden samen met de kinderen. Ik wil de buitenwereld naar binnen trekken. Muziek passen we bij ons op school heel breed toe: optreden, covers maken, huidige digitale apparatuur gebruiken om een eigen mix te maken. We leren jongens de techniek achter de muziek, het inrichten van een silent disco door te leren hoe je de kabels en mengpanelen inricht. Leraren kunnen de Silent Disco aanvragen en een club kinderen installeert het. Voor ieder wat wils. Genieten!
Heb je voorbeelden wat muziek met kinderen doet op je school?
Een jongen mocht een basgitaar proberen. Hij probeerde, het werd zijn passie en hij is nu naar de Rock Adamie. Zijn leerresultaten gingen omhoog. Hij kreeg zingeving in zijn eigen leven, plezier, hij ging technische dingen uitzoeken, vroeg tips aan andere docenten. Hier zit veel communicatie en sociale emotionele ontwikkeling in.
Bij een vorige optreden stond een meisje te zingen, die een half jaar daarvoor geen woord wisselde. Een ander meisje heeft door het maken van een videoclip voor een lied van Billy Elish haar eigen emotionele ontwikkeling doorgemaakt. Drukke jongens in de klas mochten druk blijven en hebben een gek hyper videoclip opgenomen.
Welke tip kun je een muziekschool meegeven over het werken met kinderen op de school?
Sluit aan bij de sociaal emotionele ontwikkeling, dit staat voorop. Weet de kinderen te raken in een passie ergens voor en dan begint het vlammetje te branden. Bied een aanbod, kan ook via youtube/social media en laat de kinderen erachter komen wat ze leuk vinden. Kom naar ons op school om ze te laten ervaren. De bus met klassieke muziek vol met instrumenten kwam bij ons langs. Je mag dichtbij een viool staan en het geluid ervan ervaren en voelen. Gaaf!
Wat maakt muziekonderwijs in het speciaal onderwijs volgens jou anders dan in het regulier onderwijs?
Leerlingen zijn meer bezet in het hoofd. Terwijl hun enthousiasme net zo groot is als in het regulier, ze worden net zo goed geraakt en vinden het net zo leuk. Goed om in te steken vanuit sociaal emotionele ontwikkeling. Het voorbeeld van de drukke jongens die je niet corrigeert maar juist in die drukte een videoclip op gaat nemen. Dit is constructief omgaan met de behoefte die er op dat moment is. Als je volgens het boekje muziekonderwijs geeft bereik je ze niet. Je wilt ze ergens weten te pakken maar ook weer niet teveel activeren anders staat de hele klas op de kop. Structuur is nodig en balans is belangrijk.
Hoe draagt structureel muziekonderwijs volgens jou concreet bij aan kansengelijkheid en talentontwikkeling?
Het voorbeeld van het jongetje met de basgitaar is hier het voorbeeld van. Je wilt dat iemand goed in zijn vel komt. Dan gaat het lopen. Zingeving, kan ontdekken en dan gaat het goed met je. De doelgroep is kwetsbaar en heeft vaak foute vrienden. Je wilt dat ze hun eigen potentie inzien. Eigenwaarde ontwikkelen, zelfvertrouwen dat je er toe doet. Dat je iets kan zijn, zijn super belangrijke elementen. Kenmerkend van onze organisatie is dat we voorwaardelijke energie steken dat het met die ander goed gaat. Ga op huisbezoek; en ga met die bril naar je onderwijs kijken.
Wat zijn daarvoor essentiële randvoorwaarden c.q. succesfactoren?
Kansen bieden en dat andere ook kansen in je zien. Het prentenboek STIP is een mooi voorbeeld hiervan. Bij een tekenles had een meisje niet zo zin. De juf zei dat ze wel een stip op het papier mag zetten. Dat deed dat meisje. De volgende dag komt het meisje naar school. Haar tekening met de stip hangt in een gouden lijst in de klas. Het meisje dacht dat kan ik nog wel wat beter. Uiteindelijk hing de school vol met tekeningen van stippen. Als iemand in de weestand zit en de leerkracht straalt onvoorwaardelijk uit dat ze waardeert dat je iets gemaakt hebt dan bloeit deze persoon open.
Hoe draagt structureel muziekonderwijs volgens jou concreet bij aan maatschappelijke inclusie van kinderen uit het speciaal onderwijs?
Je ontdekt zingeving en daarmee zelfvertrouwen. Met andere plezier beleven, muziek maken dan hoor je bij de club. Met muziek zoek je verbinding met andere mensen, door een band te vormen, samen een rap te maken, in garageband een beat te maken, via social media uitwisselen van muziek. Het vlammetje mag hierdoor gaan branden.
Wat betekent muziekonderwijs in dat kader voor de samenwerking tussen speciale en reguliere scholen?
De Rungraaf heeft geen samenwerking met reguliere scholen.
In hoeverre is een gespecialiseerde muziekdocent van belang voor het muziekonderwijs in het speciaal onderwijs?
In de gaten hebben hoe het sociaal emotioneel werkt is heel belangrijk. Het luistert heel nauw hoe de persoon in staat is met de mens achter het kind om te gaan. Je kunt een hele goede docent hebben maar als je niet met die kinderen overweg kan en niet weet te boeien gaat het mis. Je moet een mate van structuur en orde aanbieden. De groepsdynamiek kan heel heftig zijn om er veel verschillende vormen van gedrag in een klas zitten (autisme, hechtingsproblemen in allerlei gradaties). Topsport is het.
Wat betekent dit voor de rol van groepsleerkrachten op het gebied van muziekonderwijs in het speciaal onderwijs?
Wat wij doen is uitvergroot, timing komt veel nauwer om het goed te passen. Regulier kunnen ze iets meer tegen een stootje dan hier.
Hoe ziet de muzikale ontwikkeling van kinderen eruit nadat ze het speciaal onderwijs hebben verlaten, zoals richting dagbesteding, arbeidsmarkt of een vorm van vervolgonderwijs?
Bij de Rungraaf (so) is uitstroom vervolgonderwijs vmbo. Bij de korenaar (vso) uitstroom arbeid is mbo. Je wilt dat de kinderen plezier beleven aan muziek luisteren en maken, lekker in hun vel zitten en erbij horen in de maatschappij en eraan bijdrage, de inclusie gedacht.
Ik wens iedereen dat hij zich kan inleven in de ander. Waarderend onderzoeken, zonder te oordelen en iets te vinden ergens van, je eigen mening los te laten. Met zijn allen, eigen ik aan de kant te zetten en te richten op andere, wat die te bieden heeft, wat die kan en daar naar op zoek gaan.