Op zoek naar autonomie tijdens kennisdelingsbijeenkomst speciaal onderwijs

‘Door middel van muziek kun je leerlingen een heel eind de goede kant op duwen. Met taal, logopedie, rekenen; maak er een liedje bij en je hebt alle kinderen mee’, vertelt Lily. Voor deze manier van lesgeven hoopt ze vandaag meer inspiratie op te doen. Voor deze inspiratie kwamen ruim veertig andere leerkrachten, kunstvakdocenten en studenten die werkzaam zijn in het speciaal onderwijs naar de jaarlijkse Kennisdelingsbijeenkomst van Méér Muziek in de Klas. Deze vond plaats in STIP Voortgezet speciaal onderwijs in Utrecht op zaterdag 13 april 2024.

Doen, proberen en ontdekken

De dag opent met Suzan Lutke, studieleider Master Kunsteducatie. Ze neemt de zaal mee in haar verhaal met kleine oefeningen, gedachtenexperimenten en dialoog. De kern van haar betoog: in het speciaal onderwijs moeten we niet denken vanuit de beperking maar vanuit de mogelijkheden van een kind. Ieder kind heeft creatieve kwaliteiten in zich. Leerkrachten kunnen die bij hen naar boven halen door ze zo veel mogelijk zelf te laten doen, proberen en ontdekken. Met andere woorden, door ze autonomie te geven.

Variaties op een liedje

Hoe je kinderen autonomie geeft, komt aan bod in de daaropvolgende workshops. Karin van Dijk van My Breath My Music, zelf motorisch beperkt door een spierziekte, laat zien hoe leerlingen met een lichamelijke of een meervoudige beperking met behulp van aangepaste instrumenten toch muziek kunnen maken. ‘Autonomie kan in hele kleine dingen zitten, zoals het vasthouden van de sambaballen’, benadrukt Karin. ‘Het is belangrijk om het kind zelf te laten kiezen en in te spelen op wat het kind aangeeft.’

Susanne de Vaan, adviseur elementair muziekonderwijs, geeft een workshop met praktische ideeën waarmee leerlingen zelf de basisvaardigheden van muziek kunnen ontdekken. Zij toont verschillende praktische hulpmiddelen, zoals een plankje met handgebaren voor slechtziende kinderen. Ook laat ze zien hoeveel variaties er te maken zijn op één simpel liedje, een voor iedere les, leeftijdsgroep of zelfs voor iedere leerling/ Zo kunnen ze hun autonomie ontdekken.

Ideeën uitwisseling

Naast deze bijzondere gastsprekers halen de deelnemers inspiratie op bij hun collega’s tijdens de open discussies. Zo is vakspecialist muziek Sharon op zoek naar manieren om zij haar collega’s op haar school enthousiast kan krijgen voor muziekonderwijs. ‘Daarvoor heb ik heel veel ideeën uitgewisseld. Bijvoorbeeld voor tijdens een studiedag. Dan kun je met collega’s een leuke muzikale activiteit doen. Zo worden ze bewuster, bekwamer en comfortabeler.’

Tijdens het wereldcafé is gesproken over wat er nodig is van de vakopleidingen om goed opgeleide studenten bij het speciaal onderwijs af te leveren. Allerlei ideeën vliegen over tafel: Bied ruimte in studieprogramma voor kennis en kunde over het V(S)O en laat studenten praktijkervaring opdoen met gevarieerde stages. Ook is er behoefte aan een platform voor materiaal met verdiepende opdrachten waarbij je het team moet betrekken en theoretische onderbouwing van het belang van muziek in het onderwijs.

Zo zijn het niet alleen (vak)leerkrachten, die op het einde van de middag met nieuwe ideeën en inspiratie naar huis gaan. Merijn is toegepast psycholoog en heeft onderzoek gedaan naar hoe je muziek kunt inzetten op het speciaal onderwijs. ‘Het is heel leerzaam om mensen uit verschillende expertises samen te zien en te weten dat ik niet alleen in mijn missie sta. We kunnen elkaar wel goed in elkaars richting trekken.’

Bekijk ook de naslagwerken van Suzan Lutke, Susanne de Vaan en Karin van Dijk.