Financiering uit subsidiegelden en bijdragen vermogensfondsen: De MuziekRoute in Utrecht Overvecht

Financiering uit subsidiegelden en bijdragen vermogensfondsen: De MuziekRoute in Utrecht Overvecht

Meerjarig programma | Gericht op groepen 3 tot en met 8

‘Muziekonderwijs draagt bij aan trots en eigenwaarde van kinderen’

Leestijd: 6 min.

Dankzij het project 'de MuziekRoute' komen basisschoolleerlingen in de Utrechtse wijk Overvecht in aanraking met muziek. De groepen 1 tot en met 8 krijgen elke week tijdens schooltijd muziekles van vakdocenten: op onder andere instrumenten in groep 5, en onder andere zangles in de overige groepen. Vanaf groep 5 kunnen gemotiveerde leerlingen na schooltijd les blijven volgen op een instrument. Professionele musici van het Rosa Ensemble repeteren met de leerlingen en spelen samen met hen tijdens het slotconcert. Daarnaast zijn er optredens op school, zowel in de wijk als in TivoliVredenburg. Sinds de start in 2011 is er veel bereikt, maar het succes kwam niet vanzelf. Een gesprek met Marga Wobma-Helmich, voormalig projectleider van de MuziekRoute, en Derk Marseille, algemeen coördinator van de Brede School in Overvecht.

Hoe is het initiatief ontstaan voor de MuziekRoute?

Marga: ‘Vanuit het voormalig Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK) liepen er al veel trajecten op scholen in Overvecht. Vanuit de scholen zelf kwam de vraag om het muziekonderwijs duurzaam te maken: geen losse projecten meer, maar een vaste plek voor muziek binnen de school.’ Derk: ‘Die vraag kwam voort uit de resultaten die al met eerdere projecten waren geboekt. Als scholen hebben we gezien wat muziek kon doen voor de sfeer, de onderlinge verbondenheid en bijvoorbeeld ook de betrokkenheid van ouders bij de school.’

De kinderen in Overvecht zijn een bijzondere doelgroep. Waar zit dat in?

Marga: ‘Vaak hebben we te maken met kinderen die minder kansen krijgen. Ze komen dikwijls uit grote gezinnen en soms uit gezinnen waar een veelvoud aan problemen speelt op financieel en sociaal vlak. Daardoor komt het relatief vaak voor dat kinderen weinig aandacht en kansen krijgen. Bij hen gaat muziekles niet alleen om muzikale vaardigheden, maar misschien nog wel meer om de sociale aspecten: je wordt gezien. We bieden leerlingen een plek waar ze veilig zijn, waar ze verantwoordelijkheid leren en leren te luisteren en samen te werken. Muziekles kan dan een positieve wending geven, waardoor ze net een ander perspectief krijgen voor hun toekomst.’

Derk: ‘Een gevoel van eigenwaarde is heel belangrijk. Kinderen die heel enthousiast met hun instrument het lokaal binnenstappen, trots op wat ze doen, dat vind ik echt mooi.’

Hoe is het project van de grond gekomen?

Derk: ‘De eerste jaren waren pioniersjaren, waarin heel veel geleerd is. We begonnen kleinschalig, met drie van de elf basisscholen die onderdeel zijn van Brede School Utrecht. Het was een enorme zoektocht. Welke instrumenten zouden we gebruiken, welke leeftijdsgroepen, muziekles tijdens of buiten schooltijd? Ook de doelgroep was een uitdaging. Het heeft een paar jaar geduurd om de juiste vorm te vinden. Toen we de instrumentale lessen buiten schooltijd organiseerden, bleek het bijvoorbeeld heel erg moeilijk om kinderen en ouders gemotiveerd te houden. Nadat we hadden besloten om het binnenschools te doen, groeiden het enthousiasme en het succes. Nu nemen alle elf basisscholen in het primair onderwijs deel aan de MuziekRoute. De kleutergroepen krijgen inmiddels lessen van dezelfde muziekdocenten in zang en bewegen. Deze lessen sluiten aan op de leerlijnen van de MuziekRoute. Deelnemen aan de MuziekRoute is voor scholen een soort succesfactor geworden. Het duurt lang voordat de trein op gang komt, maar als hij eenmaal rijdt, wil je niet meer uitstappen. Muziekonderwijs heeft op alle scholen een structurele plek in het curriculum. Een belangrijke factor is dat scholen zelf zien welke resultaten ze ermee boeken en zien wat het met de kinderen doet.'

Deze good practice vertalen naar jouw regio? We denken graag eens met je mee.

De lessen sluiten aan op de methode Vreedzame School. Wat betekent dat?

Derk: ‘Vreedzame School is de pedagogische aanpak van de Brede School Overvecht. Belangrijk daarbij is het eigenaarschap van kinderen; zij nemen verantwoordelijkheid voor de school als gemeenschap. Dat stimuleert ook het creatieve proces. De eerdere UCK-muziekprojecten waren gebaseerd op de Engelse Guildhall-methode, waarin de principes van Creatief Leren centraal staan. Die sloten goed aan bij de uitgangspunten van de Vreedzame School. Dus het was logisch om vanuit die twee lijnen te kijken hoe we het muziekonderwijs verder konden uitbouwen.

In de MuziekRoute leidt dat ertoe dat we kiezen voor een aanpak op maat. Niet alleen op schoolniveau, maar liefst zelfs op kindniveau. Wat heeft een bepaalde groep in een bepaald leerjaar nodig, wat zijn de muzikale voorkeuren van kinderen? Wat leeft er in de school, wat zijn de thema’s en zijn er specifieke aandachtspunten?’

Een deel van de lessen is naschools en vrijwillig. Hoe gaat dat?

Derk: ‘We hebben een naschools ensemble, bedoeld voor leerlingen die op school al hebben kennisgemaakt met een instrument en gemotiveerd zijn om verder te gaan. Het ensemble komt in de vakantieperiodes bij elkaar en geeft aan het eind van de week een optreden. Daarnaast zijn er de naschoolse lessen voor de gemotiveerde kinderen. Aanvankelijk hadden we een vrij groot verloop; leerlingen haakten af omdat ze verwachtten dat ze in een paar lessen ‘klaar’ zouden zijn. Daarom vragen we nu meer commitment van kinderen en ouders. We doen daarom eerst drie naschoolse proeflessen. Zo kunnen ze nog beter ervaren wat het is om na schooltijd zelf te oefenen. Als ze het dan leuk vinden, hebben we een gesprek met de ouders en pas daarna starten de lessen. Voor die buitenschoolse lessen vragen we een kleine bijdrage. Op die manier is het vrijwillig, maar niet vrijblijvend.'

'Om de ouders er meer bij te betrekken, hebben we in de MuziekRoute ook ouder-kindlessen. Laatst, bijvoorbeeld, was er een les op de cello. Ouders hielden hierbij voor het eerst een cello vast en de kinderen gaven hen instructies. Dat was echt geweldig om te zien.’

Wie zijn de samenwerkingspartners in de MuziekRoute?

Marga: ‘De MuziekRoute is een zelfstandige stichting en werkt samen met de Brede School Overvecht, TivoliVredenburg en het Rosa Ensemble.’

Derk: ‘We zijn heel blij met TivoliVredenburg en het Rosa Ensemble als partners. TivoliVredenburg vindt het belangrijk om bij te dragen aan Creatief Leren en wil daarbij juist ook wijken als Overvecht ondersteunen. De motivatie voor het Rosa Ensemble was anders: zij repeteren in de wijk en hadden af en toe geluidsoverlast van spelende kinderen. Hun reactie was om toenadering te zoeken. Ze nodigden kinderen uit om te komen luisteren en wilden uiteindelijk iets voor hun wijk doen als partner in de MuziekRoute. Een logische combinatie: muziek en producties maken. Die manier van werken ligt dicht bij de beginselen waar wij in de klas van uitgaan.’

Marga: ‘Ook het Conservatorium van Utrecht wordt voor ons steeds belangrijker, al is het nog geen officiële partner. Wij bieden hun sinds een paar jaar stagetrajecten aan. Inmiddels zijn de eerste studenten afgestudeerd en als docent werkzaam binnen de MuziekRoute.’

Hoe is de samenwerking formeel geregeld?

Marga: ‘We zijn een zelfstandige stichting en werken met samenwerkingscontracten met de partners. We maken afspraken voor vier jaar met alle scholen, zodat zij zich voor de langere termijn committeren.’

Hoeveel vraagt het project in menskracht en tijd?

Marga: ‘Ik ben projectleider voor 20 uur per week en zo’n 80 procent van die tijd ben ik bezig met fondsenwerving. Daarnaast zijn er twee projectmedewerkers, die elk een groep scholen aansturen. Zij zijn veel in de wijk, ondersteunen het team, maken de lesroosters, zijn op de scholen en kijken mee naar het instrumentarium. Vanuit de Brede School is Derk voor zo’n twee uur per week betrokken en uiteraard is er een docententeam van instrumentale en vocale docenten.’

Hoe is de financiering geregeld?

Marga: ‘De scholen betalen de lesgelden voor een groot deel uit hun subsidie voor cultuuronderwijs en zetten die in voor de Kunstroute. De Brede School draagt bij aan de lessen Zang en bewegen voor kleuters. Zonder aanvullende subsidies en fondsen zou de MuziekRoute niet kunnen bestaan. Heel belangrijk is de stimuleringssubsidie vanuit de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit, via het project Creatief Vermogen Utrecht.'

'Daarnaast ontvangen we bijdragen van een aantal vermogensfondsen, zoals het VSBfonds, het K.F. Heinfonds, het Jeugdcultuurfonds en het Rabobank Stimuleringsfonds. Het wijkbureau levert ook een belangrijke bijdrage. Die subsidies maken de naschoolse lessen mogelijk. Zonder dat extra budget is het niet haalbaar om kinderen te leren ope een instrument te spelen.’

Hoe is het gelukt om de vermogensfondsen erbij te betrekken?

Marga: ‘Onze doelgroep is daarbij een heel belangrijke factor. De fondsen zien echt de urgentie in van ons project; zonder hen is muziekles voor kinderen in deze wijk gewoon niet weggelegd. Maar ook de manier waarop we het aanpakken speelt mee. We ontwikkelen niet alleen muzikale vaardigheden, maar het gaat om een veel bredere ontwikkeling. Daarbij merk ik dat we fondsen steeds meer zien als een partner, waarmee we een goede relatie onderhouden en heldere afspraken maken, en niet alleen als ‘portemonnee’.

Wat doen jullie om de financiering op de langere termijn veilig te stellen?

Marga: ‘We willen toe naar een financieringsmix; dat maakt ons minder kwetsbaar. We hebben bijvoorbeeld een crowdfundingsactie gedaan. Dit was heel arbeidsintensief, maar succesvol. We hebben onze privé- en zakelijke netwerken benaderd, tot en met bijvoorbeeld de donateurs van onze partner TivoliVredenburg. De actie heeft niet alleen geld opgeleverd, maar ook meer naamsbekendheid. We hebben nu veel meer likes op Facebook, daar is echt een community ontstaan. Op die basis kunnen we een vriendenkring opbouwen van particuliere donateurs. Maar daarnaast zal fondsenwerving altijd een belangrijk onderdeel blijven.’

Dit artikel kwam in samenwerking met het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst tot stand.

Bekijk ook

  • Good Practices

  • Financiering door loyaliteitspas lokale detailhandel in Gelderland

  • Zes tips voor meer structureel muziekonderwijs uit Utrecht